Kifid KennisWat kan ik als erfgenaam van de bank verwachten?
Geplaatst op
29 oktober 2024Binnen het kennis onderwerp
BankDe situatie
Na het overlijden van een naaste komt er veel op u af. Als nabestaande en/of erfgenaam zult u de financiën van de overledene moeten afwikkelen. Ook wilt u betalingen kunnen doen, bijvoorbeeld voor de uitvaart. Kunt u dan bij de betaalrekening? Wat te doen wanneer er een mederekeninghouder is? Wat gebeurt er met de hypotheek? Welke documenten mag de bank van u verlangen? Kortom: wat mag u – als nabestaande en/of erfgenaam – van de bank verwachten en andersom, wat mag de bank van u vragen?
De algemene regel
Nadat een persoon is overleden, treden de erfgenamen gezamenlijk in de rechten van de overledene. Dat betekent dat zij samen beslissingen moeten nemen en samen moeten optrekken. Eén van de erfgenamen kan niet zomaar beslissingen nemen en handelingen verrichten. De bank zal willen weten aan wie zij toegang mag geven tot de betaal- en spaarrekeningen. In veel gevallen zal de bank daarom vragen om een door de notaris opgestelde verklaring van erfrecht. De bank heeft een bepaalde mate van beleidsvrijheid bij het opvragen van de documenten.
Drie voorbeelden
Een vrouw komt in 2006 te overlijden. In haar testament staat dat haar partner in de gezamenlijke woning mag blijven wonen. Haar erfgenamen zijn haar drie broers. De achtergebleven partner laat in 2007 de twee hypothecaire leningen, die op twee namen stonden, op enkel zijn naam zetten. In 2017 overlijdt ook hij.
Omdat er na het overlijden van de partner achterstanden blijken te zijn in de maandbetalingen van de hypotheek, wil de bank in augustus 2018 de woning via een executieverkoop laten verkopen. Om dat te voorkomen vult één van de broers de tekorten aan. Ook vraagt hij informatie over de hypothecaire geldleningen op bij de bank. Die wil deze informatie niet aan hem verstrekken.
De broer beklaagt zich bij Kifid over deze weigering. Hij stelt dat hij zo als erfgenaam niet kan nagaan of de erfenis van zijn zus wel goed is afgewikkeld. Hij heeft de indruk dat de twee hypotheken misschien wel opnieuw zijn gefinancierd. De bank verstrekt uiteindelijk een deel van de informatie, maar de man wil ook stukken inzien over de (mogelijke) herfinanciering in 2006, de jaaroverzichten van de hypothecaire geldleningen van 2006 tot en met 2013 en een rekeningoverzicht waaruit blijkt wie, wanneer, wat heeft betaald voor de hypothecaire geldleningen vanaf 2018.
De bank weigert dat en de Geschillencommissie van Kifid vindt die weigering terecht. In de wet staat dat erfgenamen gezamenlijk in de rechten van de overledene treden. Het inzagerecht is daarom een recht dat geldt voor de erfgenamen gezamenlijk en niet individueel.
In dit geval was er een boedelnotaris die de broers gezamenlijk vertegenwoordigde. Uit de stukken blijkt echter niet dat de boedelnotaris heeft verzocht om de aanvullende informatie. Dit verzoek is dus niet door de erfgenamen gezamenlijk gedaan. Alleen al om die reden kon de bank het verzoek van de broer niet inwilligen. (GC 2022-1002)
Een man die geen contact meer heeft met zijn vader, krijgt via de Belastingdienst het verzoek om aangifte erfbelasting te doen. Pas dan krijgt hij weet van het overlijden van zijn vader. Hij en zijn broer zijn de twee erfgenamen. Zij gaan op zoek naar de bankrekeningen van hun overleden vader. Maar bij het Loket Slapende Tegoeden worden geen tegoeden of actieve klantrelaties aangetroffen op naam van de vader. Uiteindelijk komen de broers er achter waar hun vader rekeningen had lopen en zij melden zich bij de bank met een verklaring van erfrecht.
Wat blijkt: hun vader had een en/of-rekening met een levensgezel. Nadat hij in 2019 overleed, heeft zij al vrij snel forse overboekingen verricht naar haar eigen rekening. De dochter van de levensgezel heeft – pas daarna – het overlijden van de vader bij de bank gemeld met een akte van overlijden. Op dat moment was het saldo van de rekening nihil. De bank heeft op verzoek van de dochter de rekening op alleen de naam van de levensgezel gezet.
Wanneer de broers dit ontdekken, starten zij een rechtszaak tegen de levensgezel van hun vader. Daarnaast dienen ze een klacht in bij de bank. De bank heeft de rekeningen van vader aangepast zonder dat de erfgenamen daarvan op de hoogte waren en zonder een verklaring van erfrecht op te vragen. De dochter van de levensgezel was volgens de broers niet bevoegd om de wijzigingen door te geven. Ook had de levensgezel het saldo niet mogen opnemen, vinden ze, omdat dat toebehoorde aan de overledene en zijn erfenis. De broers vinden dat de bank onderzoek had moeten doen toen het overlijden werd gemeld en had moeten constateren dat het saldo op het moment van overlijden meer dan een ton bedroeg en binnen korte tijd was weggeboekt.
De Geschillencommissie van Kifid waar de zaak terechtkomt, vindt dat de bank niets valt te verwijten. De bank heeft aangegeven uit coulance niet in alle gevallen een verklaring van erfrecht op te vragen voor het afwikkelen van bankzaken na overlijden, omdat het opstellen van zo’n verklaring geld kost. In dit geval was het saldo op de rekening gering toen het overlijden bij de bank werd gemeld. Ook waren er geen aanwijzingen van onenigheid. De mederekeninghouder was bevoegd om over het saldo te beschikken en de transacties waren niet frauduleus of niet-toegestaan. Daarnaast komt het regelmatig voor dat een overlijden niet direct, maar pas na enige tijd wordt gemeld bij de bank. Dat is geen signaal om misbruik te vermoeden. Bovendien hoeft de bank een en/of-rekening niet te blokkeren als een van de rekeninghouders overlijdt. (GC 2021-0944)
Na het overlijden van zijn vrouw neemt een man contact op met de bank. Hij laat weten dat zijn overleden vrouw een testament had waarin hij als erfgenaam is benoemd. En hij vraagt de bank om de hypotheek alleen op zijn naam te zetten. Voor het wijzigen van de tenaamstelling vraagt de bank om een verklaring van erfrecht. De man levert het document aan, maar vindt dat de bank de kosten moet betalen. Hij is van mening dat de hypotheekakte van kracht blijft en dat hij door het overlijden van zijn vrouw hoofdelijk aansprakelijk is geworden. Volgens hem had de bank ook genoegen kunnen nemen met een (goedkopere) verklaring van executele waarin staat wie de executeur is.
In de algemene bankvoorwaarden staat dat na het overlijden van een klant de bank degene die optreedt namens de nalatenschap van de overledene, kan vragen om een verklaring van erfrecht. Soms zijn ook andere documenten voldoende, dat hangt onder meer af van de omvang van de nalatenschap. De bank heeft een bepaalde mate van beleidsvrijheid bij het opvragen van documenten.
De Geschillencommissie van Kifid stelt dat de bank, om de hypotheek op één naam voort te kunnen zetten, moet weten wie de erfgenamen zijn en wat hun beslissing is over de nalatenschap. Daar is een verklaring van erfrecht voor nodig waarin ook staat of de erfenis wordt aanvaard. Immers, als de erfgenamen de erfenis verwerpen (en dus ook geen schulden van de overledene accepteren), dan moet er gekeken worden naar de mogelijkheid om de woning te verkopen en de hypotheek af te lossen. Een verklaring van executele is daarom niet genoeg, die zegt alleen iets over wie de executeur testamentair is en wat zijn of haar bevoegdheden zijn. Ook hoeft de bank geen genoegen te nemen met een kopie van het testament. Het is de bank immers niet bekend of dat het laatst opgestelde testament is en ook zegt een testament niet wat de beslissing van de erfgenamen is ten aanzien van de erfenis. Dit is nu juist informatie die de notaris controleert en achterhaalt en opneemt in een verklaring van erfrecht. Ook de “juridische uitleg” van het testament wordt hiermee aan de notaris overgelaten. (GC 2021-1060)
Uitleg
Wanneer een naaste overlijdt, zullen nabestaanden de financiële zaken willen afwikkelen en contact opnemen met de bank. Voor de bank is het belangrijk om te weten wie de erfgenamen zijn. Is dat één persoon, of zijn er ook andere erfgenamen? Daarom vragen banken vaak een verklaring van erfrecht op. Een verklaring van erfrecht is niet hetzelfde als een testament, het is een verklaring van de notaris waarin opgenomen is wie de erfgenamen zijn. Het laten opstellen van zo’n verklaring van erfrecht kost geld.
Het is voor een bank van belang om te weten wie de erfgenamen vertegenwoordigt. Eén van de erfgenamen kan door de andere erfgenamen gemachtigd worden om namens de erfgenamen op te treden. Soms is in het testament van de overleden persoon iemand aangewezen die namens alle erfgenamen zaken mag regelen. Die persoon wordt de executeur testamentair genoemd, of kortweg de executeur. Als er een executeur is, wordt in de verklaring van erfrecht benoemd wie dat is. Vaak is hij of zij één (of meer) van de erfgenamen, maar het kan ook een notaris zijn. In plaats van een verklaring van erfrecht, kan de notaris ook een verklaring van executele afgeven, maar die bevat minder informatie en kan ontoereikend zijn voor de bank.
Omdat banken willen weten wie erfgenaam is of bevoegd is om namens de erfgenamen te handelen, ondernemen zij vaak niets totdat dit duidelijk is. De bank hoeft ook geen inzicht te geven in het rekeningverloop (zoals het verstrekken van rekeningafschriften) als nog niet bekend is aan wie zij dat inzicht mag geven.
Het omgekeerde geldt ook: zolang de bank niet weet dat een klant is overleden, zal de bank geen bijzondere maatregelen nemen om ervoor te zorgen dat niemand anders bij het geld kan. Dat kan bijvoorbeeld belangrijk zijn als iemand een volmacht had voor de bankproducten, zoals een betaalrekening. Die volmacht eindigt wanneer de volmachtgever overlijdt, maar de bank kan de volmacht pas stopzetten als zij met het overlijden bekend is. Het is dus van belang om het overlijden tijdig te melden bij de bank. Als de overledene samen met iemand anders een rekening aanhield (bijvoorbeeld een en/of-rekening), kan die ander in principe toegang houden tot de gezamenlijke rekening. Alleen onder specifieke omstandigheden kan de zorgplicht van de bank met zich meebrengen dat de bank de gezamenlijke rekening moet blokkeren.
Soms maken banken een uitzondering en is een verklaring van erfrecht niet nodig. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn wanneer het saldo op de rekening(en) van de overledene erg laag is, de kosten van de verklaring van erfrecht het saldo op de rekening overstijgen en er geen aanwijzingen zijn dat er onenigheid bestaat tussen erfgenamen. De bank heeft daarin een bepaalde mate van beleidsvrijheid. Maar: het beleid van de bank mag naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet onaanvaardbaar zijn.
Goed om te weten
Als bij Kifid een klacht wordt ingediend over de rekeningen of andere financiële diensten van een overleden persoon, is een verklaring van erfrecht nodig. Als uit die verklaring van erfrecht blijkt dat er meer erfgenamen zijn, dan moet worden aangetoond dat de klacht namens alle erfgenamen wordt ingediend. De meeste voorbeelden genoemd in dit kennisdocument zijn gebaseerd op uitspraken van de periode waarin Kifid nog niet altijd standaard om deze gegevens vroeg.
Dit neemt niet weg dat banken informatie moeten geven aan individuele erfgenamen om hun positie ten aanzien van de erfenis te kunnen bepalen.
Tips
- Neem kort na het overlijden van een naaste contact op met de bank. Veel banken hebben een speciaal serviceloket voor nabestaanden. Geef eerst het overlijden door aan de bank van de overledene. De bank helpt u vervolgens verder. De bank kan dan maatregelen nemen om te voorkomen dat onbevoegden toegang hebben of houden tot de bankzaken van de overledene.
- Had u samen met iemand een hypothecaire geldlening of ander krediet? Soms zijn er speciale voorwaarden voor het geval één van de leningnemers/kredietnemers overlijdt. Er kan bijvoorbeeld een verzoek tot kwijtschelding worden gedaan of er zijn andere aanpassingen mogelijk. Denk bijvoorbeeld aan aanpassing van het rentepercentage. Vraag uw bank, kredietgever of tussenpersoon naar de mogelijkheden. Vaak is het van belang dat u binnen een bepaalde periode na het overlijden contact opneemt, bijvoorbeeld binnen een aantal maanden.
Meer over dit onderwerp
- Algemene informatie over wat te doen als je de bankzaken van een overleden naaste wilt regelen: https://www.nvb.nl/meer/verklaring-van-erfrecht-check-direct/4-hoe-regel-ik-de-bankzaken-van-een-overleden-naaste/
- Informatie en antwoorden op veel gestelde vragen over wat een executeur doet als iemand is overleden en wie dat is: https://www.juridischloket.nl/familie-en-relatie/erfenis/taken-executeur/
- Algemene informatie over wie, hoe en wat als het gaat om de afwikkeling en verdeling van de erfenis: https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/erven/vraag-en-antwoord/wie-regelt-de-afwikkeling-en-de-verdeling-van-de-erfenis
Goed om te weten: de meeste voorbeelden genoemd in dit kennisdocument zijn gebaseerd op uitspraken van de periode waarin Kifid nog niet altijd standaard om deze gegevens vroeg.
Artikel 182 Burgerlijk Wetboek Boek 4 (gevolgen van de erfopvolging)
Artikel 2 Burgerlijk Wetboek Boek 6 (redelijkheid en billijkheid)
Artikel 248 Burgerlijk Wetboek Boek 6 (redelijkheid en billijkheid)
De informatie in dit Kennisdocument is bedoeld om u inzicht en achtergrond te geven in de manier waarop Kifid met klachten over een bepaald onderwerp omgaat. Dit kan u helpen bij de voorbereiding van uw eigen zaak. Uiteraard is elke situatie anders. In uw klachtzaak kan een omstandigheid spelen die wij hier niet hebben genoemd.
