Kifid KennisZelf geld overboeken naar een oplichter
Geplaatst op
21 september 2022De situatie
U denkt met een familielid in geldnood te Whatsappen, maar boekt geld over naar een oplichter. Of u denkt te handelen op een betrouwbaar platform, maar wordt misleid en raakt uw geld kwijt. U maakt in deze gevallen zelf geld over zonder dat de oplichter uw bankpas heeft gestolen of uw pincode heeft bemachtigd. U wilt weten wat u kunt ondernemen tegen de bank of de creditcardmaatschappij.
De algemene regel
In het algemeen geldt dat banken en creditcardmaatschappijen niet aansprakelijk kunnen worden gesteld voor de gevolgen van een overboeking die u als consument zelf doet. Banken zijn alleen aansprakelijk wanneer een betaling zónder uw instemming is gedaan. Wel hebben banken een taak als het gaat om fraudedetectie. Bent u opgelicht door iemand die zich voordeed als een medewerker van uw bank, dan komt u mogelijk wel in aanmerking voor compensatie. In 2022 hebben ABN AMRO, ING, Rabobank en de Volksbank in samenwerking met de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) daarvoor een aantal voorwaarden opgesteld.
Drie voorbeelden
Een man krijgt een Whatsapp-bericht van zijn zoon, althans dat denkt hij. Het is een nieuw nummer, maar de foto klopt en de man krijgt geen argwaan als de ‘zoon’ appt dat hij een nieuw telefoonnummer heeft. In het chatcontact dat volgt, weet de persoon achter de zoon de man ertoe te bewegen 950 euro en 850 euro over te maken naar een betaalrekening. De betalingen zouden bestemd zijn voor het voldoen van rekeningen in verband met verbouwingskosten van de zoon. Wanneer de man het verzoek krijgt om nog eens drie bedragen over te maken, voelt hij nattigheid. Hij belt met de bank en doet aangifte bij de politie.
De man vindt dat de bank iets te verwijten valt en dat de bank hem de 1.800 euro moet terugbetalen. De bank had adequater moeten reageren. Na de man zijn nog andere klanten opgelicht: hij heeft de profielfoto van de persoon drie keer zien veranderen.
De man stapt naar het Kifid en de zaak wordt behandeld door de Geschillencommissie. Die stelt dat de bank de schade niet hoeft te vergoeden. Dat hoeft de bank volgens de wet alleen te doen wanneer een transactie is uitgevoerd zónder instemming van de klant. Ook speelt in deze zaak een rol dat er op het moment van de betalingen nog geen signalen van fraude over de rekening waren, en het geld ook al door de oplichter was opgenomen. (GC 2019-796)
Een man wil via online handelsplatforms beleggen in binaire opties. Voor de betalingen gebruikt hij zijn creditcard. Over een periode van een jaar doet hij meerdere betalingen naar twee handelsplatforms, in totaal ruim 23.000 euro. Na enige tijd blijken de online handelsplatforms niet meer beschikbaar en niet meer bereikbaar. De man vreest slachtoffer te zijn van fraude en doet aangifte bij de politie. Hij vindt dat de creditcardmaatschappij de overgemaakte bedragen moet vergoeden. De betaaldienstverlener had hem moeten waarschuwen voor de onbetrouwbaarheid van de online platforms en voor de risico’s die kleven aan deze betalingstransacties. Al sinds 2017 was het bij de AFM bekend dat een van de online handelsplatforms onbetrouwbaar was.
De Geschillencommissie is het niet eens met de man. De creditcardmaatschappij doet hier wat van een betaaldienstverlener verwacht mag worden: zorgen voor optimaal betalingsverkeer. De consument heeft willens en wetens opdracht gegeven voor alle betalingen. Hij heeft er zelf mee ingestemd. Er was geen sprake van ongebruikelijk betalingsverkeer. Een betaaldienstverlener is niet verplicht om betalingen op rekeningen actief te monitoren en hoeft niet te controleren wie er achter een rekeningnummer zit. En ook hoeft een betaaldienstverlener niet op de hoogte te zijn van waarschuwingen van de AFM. Er is de creditcardmaatschappij als betaaldienstverlener niets te verwijten. De man kan de betalingen, die met zijn instemming zijn gedaan, niet terugvorderen. (GC 2019-531)
Een vrouw wordt gebeld door een Engelstalig persoon die zich voorstelt als een medewerker van het ‘Department of Justice’. Hij vertelt haar dat haar Burgerservicenummer (BSN) wordt misbruikt en dat daarom in haar belang een onderzoek loopt. Zij zal een nieuw BSN krijgen maar moet tot die tijd haar geld veilig stellen. Ze wordt doorverbonden en geeft een andere persoon via Anydesk toegang tot haar computer en zoals de oplichters van haar vragen parkeert zij een bedrag van 1800 euro in Coinbase. Hier zou haar geld gedurende ‘het onderzoek’ veilig staan. De vrouw ziet haar geld echter niet meer terug.
Zij vindt dat de bank haar het bedrag moet vergoeden. Zij is van origine Zuid-Amerikaanse en de bank heeft haar nooit gewaarschuwd voor dit soort fraude. Zij wist ook niet dat de autoriteiten in Nederland mensen niet bellen met dergelijke verzoeken. Zij vindt dat de bank onvoldoende beveiligingsmaatregelen heeft getroffen om dit soort fraude te voorkomen. De bank stelt echter dat de vrouw zelf nalatig heeft gehandeld. Zij heeft een onbevoegde derde laten meekijken met haar persoonlijke bankzaken. De Uniforme Veiligheidsregels verbieden dat, en dat staat ook zo in de voorwaarden van de betaalrekening.
De Geschillencommissie van Kifid stelt dat de consument het geld zelf heeft overgeboekt en bovendien nalatig is geweest door de veiligheidsvoorschriften niet na te leven. Ook was er in dit geval geen aanleiding voor de bank om in te grijpen en de betalingen te blokkeren; de bank was niet op de hoogte van ongebruikelijk betalingsverkeer. Daarom is de bank niet aansprakelijk voor de schade van 1800 euro. (GC 2022-0593)
Uitleg
In het algemeen geldt dat wanneer u zelf een bedrag overmaakt (via een reguliere overboeking, een ‘Tikkie’ of een ander betaalverzoek), u ook zelf aansprakelijk bent voor de gevolgen. In theorie kunt u een betaalopdracht terugtrekken, maar in de huidige tijd is het betalingsverkeer daarvoor simpelweg te snel. De Geschillencommissie van Kifid dringt er wel bij betaaldienstverleners als banken en creditcardmaatschappijen op aan dat zij nadenken over nieuwe maatregelen om consumenten te beschermen tegen nieuwe vormen van ‘online’ fraude. Bijvoorbeeld door een afkoelingsperiode te introduceren na een online betaling. Banken geven op hun beurt aan dat het steeds een afweging is tussen het nemen van maatregelen en het bevorderen van een optimaal werkend betalingsverkeer.
Het kan ook voorkomen dat een bank weet dat er ongebruikelijke betalingen plaatsvinden naar rekeningen die in verband met fraude worden gebracht. De Geschillencommissie kan zich voorstellen dat er in die gevallen een verplichting kan zijn van de bank om de betalingen tegen te houden. Dat kan bijvoorbeeld het geval zijn wanneer een consument de bank tijdens een langere periode van oplichting om hulp heeft gevraagd, zoals bij uitspraak CvB 2021-0014.
Inmiddels maakt een aantal banken gebruik van de IBAN Naam Check. U krijgt dan in bepaalde gevallen een signaal dat naam en rekeningnummer niet met elkaar corresponderen. Maakt u ondanks deze waarschuwing geld over, dan blijft u als klant verantwoordelijk voor de betaalopdracht.
Bij Kifid kunt u alleen een klacht indienen tegen uw eigen bank. Wanneer u bijvoorbeeld van uw Rabobank-rekening geld heeft overgeboekt naar een oplichter met een rekening bij ABN Amro, dan kunt u uw klacht richten tot de Rabobank en niet tot ABN AMRO. Zie uitspraak GC 2020-083.
Coulance bij bankhelpdeskfraude
Bent u opgelicht door iemand die zich voordeed als een medewerker van uw bank, dan is er sprake van zogenoemde bankhelpdeskfraude.
Wanneer iemand zich voordoet als medewerker van uw bank, wordt misbruik gemaakt van het vertrouwen dat mensen hebben in hun bank. De banken die zijn aangesloten bij de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) hebben daarom besloten om deze specifieke vorm van ‘bankhelpdeskspoofing’ uit coulance te vergoeden, zie ook de tips hieronder.
Voor deze vergoeding uit coulance zijn voorwaarden opgesteld:
- U hebt aangifte gedaan van het voorval
- Er is sprake geweest van spoofing van naam en/of het telefoonnummer van uw eigen bank
- U kunt enige vorm van bewijs aandragen dat er spoofing heeft plaatsgevonden
- U bent een niet-zakelijke klant
Het kan gebeuren dat u aan deze voorwaarden voldoet, maar dat uw bank toch besluit om niet tot (volledige) vergoeding over te gaan. Dat is bijvoorbeeld het geval wanneer u medeplichtig bent aan de fraude, u al eerder een coulancevergoeding voor dit type fraude kreeg, of wanneer u niet meewerkt aan het fraudeonderzoek van de bank. Ook zal de bank bij elke oplichtingszaak alle omstandigheden beoordelen en meewegen. Zie ook uitspraak GC 2022-0418.
Tips
- Let altijd goed op dat u weet naar wie u een betaling doet. Bedenk dat een betaling altijd best wel even kan wachten. Gaat het toch mis: zorg dat uw eigen dossier op orde is. Leg het tijdstip van de fraude vast. Bewaar de appconversaties. Leg ook telefoongesprekken die u voert met uw bank goed vast met een notitie en noteer met wie u heeft gesproken. Wanneer u iets beweert over een mogelijke fout van de bank, dan moet u dat kunnen onderbouwen, anders heeft u een slechte bewijspositie.
- Om online bankieren veilig te houden, is het belangrijk om de uniforme veiligheidsregels van de bank na te leven. U kunt zelf nog meer doen om veilig online te bankieren; tips hiervoor vindt u bij de Fraudehelpdesk.
- De criteria die banken gebruiken wanneer het gaat om bankhelpdeskfraude kunt u hier terugvinden.
Meer over dit onderwerp
Op deze pagina vindt u de uniforme veiligheidsregels met toelichting die de Nederlandse banken hebben opgesteld. In het kort zijn dat de volgende:
- Houd uw beveiligingscodes geheim.
- Zorg ervoor dat uw bankpas nooit door een ander gebruikt wordt.
- Zorg voor een goede beveiliging van de apparatuur die u gebruikt voor uw bankzaken.
- Controleer uw bankrekening.
- Meld incidenten direct aan de bank en volg aanwijzingen van de bank op.
De informatie in dit Kennisdocument is bedoeld om u inzicht en achtergrond te geven in de manier waarop Kifid met klachten over een bepaald onderwerp omgaat. Dit kan u helpen bij de voorbereiding van uw eigen zaak. Uiteraard is elke situatie anders. In uw klachtzaak kan een omstandigheid spelen die wij hier niet hebben genoemd.
